Breinbegrip : het prille begin… van baarmoeder tot babytijd

De ontwikkeling van het brein intrigeert mij enorm. De breinwetenschappen zijn nog erg jong en er is nog genoeg te leren over ons brein, wat zich ontwikkelt en versterkt. Door de komst van de MRI scan in de jaren tachtig is er meer duidelijk geworden over het menselijk brein en kunnen er andere onderzoeken verricht worden. Binnen de pedagogiek is het enorm belangrijk het kinderbrein te snappen en te zien wat er allemaal gebeurt als kinderen ontwikkelen. Als opvoeder kan dit vele vragen beantwoorden en in sommige situaties kunnen puzzelstukjes in elkaar vallen.

Het brein van een ongeboren baby groeit razendsnel. Vaak zijn we ons niet bewust van de start en de groei van de hersenen, die al begint met zo’n drie weken zwangerschap. Mensen weten soms rond die tijd nog niet eens dat ze zwanger zijn en de ongeboren kindjes zijn dan al erg druk met de ontwikkeling van de neurale plaat. De neurale plaat ligt aan de kant van de rug en groeit zo verder naar voren, richting de voorkant van het hoofdje. Rond de zeven weken begint dan de groei van de kleine en grote hersenen en dit is dan ook vaak al mooi terug te zien op een eerste echo via de verloskundige of gynaecoloog. Ook al begint de groei en ontwikkeling van het brein al erg vroeg, dit proces gaat nog jaren door. Het is erg belangrijk voorzichtig om te gaan met het brein, terwijl het zo druk in ontwikkeling is. Door het gebruik van tabak, alcohol of drugs tijdens de zwangerschap kan het proces van de groei van neuronen (hersencellen) ernstig verstoord worden. Je kan dan zeggen dat het kindje een valse start heeft na de geboorte, omdat bepaalde verbindingen misschien niet of moeilijker gelegd kunnen worden. Ook een verhoogd stresshormoon is niet bevorderlijk voor de vermenigvuldiging van neuronen, dus het is belangrijk een zwangere vrouw waar nodig te ontlasten en ondersteunen om het stressniveau laag te houden. Nu is het natuurlijk niet zo dat een ongeboren kindje niks kan hebben, het zit immers veilig en zacht in de baarmoeder. Wel zijn deze factoren zeker van belang om rekening mee te houden en vooral als je de kennis van het brein in ontwikkeling hebt hier zorgvuldig mee om te gaan.

De meeste synapsen (verbindingen) ontstaan na de geboorte, maar er zijn ook al verbindingen gestart wanneer de baby nog niet geboren is. Hierbij kun je denken aan zintuiglijke verbindingen als voelen en horen. Dat is gelijk de reden dat baby’s de stem van hun moeder al snel herkennen, aangezien ze die het meest en van dichtbij gehoord hebben. Ook ontwikkelen baby’s in de baarmoeder al smaakpapillen door vruchtwater via de mond naar binnen te laten gaan en door de neus weer uit te laten vloeien.

Na de geboorte gebeurt er in het babybrein enorm veel. Het brein verandert met de tijd door ervaringen. Elke ervaring zorgt ervoor dat de hersenen zich aanpassen en de informatie wordt opgeslagen. Ervaringen zorgen eigenlijk voor de verbindingen in de hersenen. We kunnen dan ook bedenken hoe belangrijk het is dat we kinderen positieve en rijke ervaringen mee geven. Elke interactie tussen opvoeder en baby zorgt voor het ontstaan of versterken van een connectie (verbinding). De connecties zorgen voor de architectuur van het brein. Goede voorbeelden van interactief contact met een baby zijn bijvoorbeeld : het zingen van liedjes, boekjes lezen en het benoemen van wat jullie samen zien en doen. Door steeds contact te leggen met andere delen in het brein krijgt de baby (en later de dreumes, peuter, enz.) nieuwe ideeën en leert het creatief denken. Elke keer oogcontact, elk nieuw woord en elke keer als je het kind laat lachen maak je de connecties in het brein sterker.

Er gebeurt dus enorm veel in de breinontwikkeling van jonge kinderen.

Melissa Holleman
Pedagoog
KomKids Kinderopvang